مبحث هفتم: حج

مقدمات حج

تعریف حج: در لغت به معنای قصد کردن، و در شرع قصد بیت الحرام در زمانی مخصوص برای ادای مناسک معین است.

اساس مشروعیت حج

حج یکی از ارکان اسلام است و وجوب آن با نصوص قرآن، سنت و اجماع امت ثابت است. بر هر مسلمانی که توانایی (استطاعت) دارد، یک بار در عمر واجب است.

فضائل حج

• باعث از بین رفتن گناهان گذشته می‌شود.
• حج مبرور (پذیرفته شده) پاداشی جز بهشت ندارد.
• یکی از بهترین انواع جهاد است.

اهداف حج

• گردن نهادن به دستور خداوند.
• اعلان عملی مساوات میان مردم.
• استحکام مبدأ آشنایی و همکاری میان مسلمانان.

شروط وجوب حج (۵ شرط)

1. اسلام
2. عقل
3. بلوغ
4. آزادی
5. توانایی (استطاعت مالی و بدنی و امنیت راه). برای زنان، همراه بودن محرم نیز شرط است.

ارکان حج (۴ رکن)

ارکان اعمالی هستند که حج بدون آنها باطل است:

1. احرام (نیت ورود به مناسک).
2. وقوف (ماندن) در عرفه.
3. طواف افاضه (طواف اصلی حج).
4. سعی میان صفا و مروه.

واجبات حج

واجبات اعمالی هستند که ترک عمدی آنها گناه دارد و ترک سهوی آنها با قربانی (دم) جبران می‌شود:

• احرام از میقات.
• ماندن در عرفه تا شب.
• ماندن در مزدلفه.
• ماندن در منا در شب‌های ایام تشریق.
• رمی جمرات (پرتاب سنگریزه).
• تراشیدن یا کوتاه کردن مو.
• طواف وداع.

مواقیت حج

مواقیت (جمع میقات) مرزهای زمانی و مکانی حج هستند.

• میقات زمانی: از ماه شوال تا دهم ذی الحجه.
• میقات مکانی: مکان‌هایی که حاجیان باید از آنجا احرام ببندند (مانند ذوالحلیفه برای اهل مدینه، جحفه برای اهل شام و...). کسی که با هواپیما سفر می‌کند، باید هنگام عبور از بالای میقات، احرام ببندد.

مناسک حج (احرام، طواف، سعی...)

1. احرام

   نیت ورود به مناسک است. با احرام، کارهایی مانند استفاده از عطر، کوتاه کردن مو و ناخن، و پوشیدن لباس دوخته شده (برای مردان) حرام می‌شود.

2. طواف

   هفت بار چرخیدن به دور کعبه است. انواع آن شامل طواف قدوم، افاضه، و وداع است.

3. سعی

   هفت بار پیمودن مسیر بین کوه‌های صفا و مروه است.

4. وقوف در عرفه

   مهم‌ترین رکن حج که در روز نهم ذی الحجه انجام می‌شود. پیامبر فرمود: "حج، عرفه است."

5. ماندن در مزدلفه

   واجب است که حاجیان شب عید قربان را در مزدلفه بمانند.

6. رمی جمرات

   پرتاب سنگریزه به سه ستون (جمره) در منا در روز عید و ایام تشریق.

7. تراشیدن یا کوتاه کردن مو

   پس از رمی جمره عقبه در روز عید، مردان سر خود را می‌تراشند یا کوتاه می‌کنند و زنان مقداری از موی خود را کوتاه می‌کنند.

8. ذبح هدی (قربانی)

   برای حاجیان تمتع و قران واجب است.

روش حج

در این بخش، مراحل انجام حج به ترتیب از روز هشتم ذی الحجه (یوم الترویه) تا پایان مناسک و طواف وداع به صورت گام به گام توضیح داده شده است.

• روز ۸ ذی الحجه: احرام از مکه و حرکت به سوی منا و ماندن در آنجا.
• روز ۹ ذی الحجه: حرکت به عرفه پس از طلوع آفتاب، وقوف و دعا تا غروب. سپس حرکت به مزدلفه.
• شب ۱۰ ذی الحجه: ماندن در مزدلفه و خواندن نماز مغرب و عشاء.
• روز ۱۰ ذی الحجه (عید قربان): حرکت به منا، رمی جمره عقبه، قربانی، تراشیدن سر، و سپس طواف افاضه و سعی در مکه.
• روزهای ۱۱، ۱۲ (و ۱۳): ماندن در منا و رمی هر سه جمره پس از زوال آفتاب.
• پایان حج: پس از اتمام اعمال منا، انجام طواف وداع قبل از خروج از مکه.

عمره و احکام آن

تعریف عمره: عبادت الله در حالت احرام، با طواف کعبه، سعی میان صفا و مروه، و تراشیدن یا کوتاه کردن مو.

حکم عمره: بر اساس رأی صحیح، یک بار در عمر واجب است.

ارکان عمره (۳ رکن)

1. احرام.
2. طواف.
3. سعی.

واجبات عمره (۲ واجب)

1. احرام از میقات.
2. تراشیدن یا کوتاه کردن مو.

روش انجام عمره نیز مشابه بخش‌های مربوط به حج است (احرام، طواف، سعی، و کوتاه کردن مو).